De geschiedenis van Heythuysen
Als plaats , nederzetting, gehucht of wat men er tegen wil zeggen, wordt ons dorp voor het eerst vermeld in een akte van 1243., maar er mag worden aangenomen dat de oorsprong zo’n 500 jaar vroeger ligt. In de betreffende akte verklaart Willem, heer van Horn , dat hij van de graaf van Loon alle rechten en macht in leen heeft ontvangen die de graaf tot dan toe had in een aantal dorpen gelegen in het gebied ten westen van de Maas, waaronder de heerlijkheid Heythuysen.
Zeker is dat Heythuysen vóór die tijd behoorde tot het Graafschap Loon, dit graafschap kwam weer voort uit één van de vier Gouwen uit de Frankische tijd. Als parochie komt Heythuysen voor het eerst voor in het jaar 1314. Dit alles staat los van het gegeven dat uit opgravingen o.a. bij de Busjop grafresten zijn ontdekt stammend uit de IJzertijd.
Hoe komt Heythuysen aan zijn naam?
De naam stamt zeer waarschijnlijk uit de Frankische tijd ( 750- 900 )omdat uit deze tijd veel plaatsnamen met -huizen en -hausen bekend zijn . Oorspronkelijk zal het een nederzetting aan de huidige Tungelroyse beek zijn geweest die de oorsprong was van het huidige dorp Heythuysen.
In diezelfde Tungelroyse beek zijn overigens restanten gevonden die zouden kunnen wijzen op het bestaan van een ( gedeelte) van een nederzetting die bestond uit paalwoningen, we spreken dan van 1800 vóór Christus in het Neolithicum.
Grafheuvels op de Busjop geven aan dat in die tijd hier stammen hun verbrande doden begroeven. Aangevangen nabij de Tungelroyse beek ( Kouk) vormden zich door de eeuwen heen gehuchten zoals de Walk, het Maxet en de Watermolen, terwijl pas veel later een soort kern ontstond nabij de kerk.
De genoemde gehuchten waren allen door landwegen zonder bebouwing erlangs verbonden, duidelijk is dat te zien op de oudste Militaire en Topografische kaart van Nederland uit 1850-1864 Blad 58-Roermond. Of de verspreid gelegen hebbende daglonershuisjes in het noordoosten welke op de vroegste kadasterkaarten ( 1840) voorkomen en de “Hei Huizen”, werden genoemd, een rol gespeeld hebben bij de vorming van de naam Heythuysen is niet bekend.
Heythuysen maakte deel uit van het meest zuidelijke deel van het peelgebied.
